Bezpieczna Kasa Oszczędności wciąż istnieje, choć jej właściciel nie żyje

Trup Lecha Grobelnego leżał w pobliżu wejścia do mieszkania. Drzwi nie były zamknięte na zamek, a w oknie przez wiele dni przeraźliwie miauczał kot, wzywając pomocy. Tylko on wiedział, co się stało w mieszkaniu twórcy BKO.

Ciało znaleziono 2 kwietnia 2007 około 14.30, mniej więcej 7 dni po śmierci Lecha Grobelnego. Policję zawiadomił sąsiad, który od pewnego czasu słyszał miauczenie kota. Kot niespokojnie kręcił się w oknach mieszkania i zachowywał inaczej niż zadbane, nakarmione zwierzę. Grobelny w ostatnich latach dużo pił, ubierał się jak fleja, mieszkanie można by było sprzątać koparką. Niecałe pół roku wcześniej od Grobelnego odeszła wieloletnia partnerka. Sąsiad pomyślał, że Lech wyjechał albo znów się spił, a biedne zwierzę siedzi głodne. Kota łatwiej polubić niż pijaczynę i aferzystę.

Papieże w kantorze

W czasach fotografii analogowej zakłady fotograficzne prosperowały naprawdę dobrze – i to nie tylko w PRL-u. Do tego w PRL-u stale brakowało odczynników chemicznych i klisz światłoczułych, zatem był nieustanny popyt na usługi fotograficzne. Szczególnie problematyczna była fotografia kolorowa. Dostępne w demoludach filmy ORWO były o wiele gorsze niż używane na Zachodzie taśmy Kodaka czy Fuji, a ich obróbka zależała od zmiennej jakości odczynników, umiejętności utrzymania powtarzalności procesu, kwalifikacji laboranta itd. Lech Grobelny założył swoje studio fotograficzne na warszawskim Targówku, w jednym z pawilonów z wielkiej płyty, które dziś budzą niesmak. Pod koniec lat 70. były dobrym miejscem na nowoczesną firmę.

Źródło: http://tustolica.pl/ostatni-pawilon-lecha-grobelnego_69372

Grobelny naprawdę znał się na fotografii i wychodził naprzeciw potrzebom zawodowców. Gdy uruchomił całą sieć labów fotograficznych, oferował m.in. unikalne nawet dziś odbitki na papierze odwracalnym, zapewniał standaryzację obsługi w każdym punkcie i – najważniejsze – odszedł od koszmaru chemii ORWO na rzecz Kodaka. Naprawdę dobre pieniądze zarobił (jak powtarza się w kolejnych informacjach nt. Grobelnego) na fotografiach z papieżem. Jany Pawły II małe i duże, w kolorowych ramkach oraz skromne gwarantowały wysoki obrót, stały zysk – pozostało tylko zainwestować zdobyte pieniądze w coś większego. I tak powstała spółka Dorchem.

No, nie całkiem. Gdzieś w latach 80. Grobelny wyjechał na dłuższy czas za granicę. Wg jego słów – pływał na statkach, handlował bronią – ale co tak naprawdę robił i gdzie w ogóle był, to nikt nie wie. Na pewno nie wrócił w biedzie. Na pewno już po powrocie, w Polsce, handlował walutą. Nie, nie sam, miał do tego ludzi.

Realia pod koniec lat 80. były takie, że dewizami nie można było handlować, nie mając znajomości zarówno „na mieście”, jak i w bardziej oficjalnym światku. Na stojące pod hotelami postaci, oferujące „czeńdż many” ślepli (gdy trzeba było) milicjanci, bo bywało, że nawet milicjant gdzieś walutę musiał kupić. Poza tym cinkciarzami interesowały się służby specjalne, mając w wielu z nich doskonałe źródła informacji. Oficjalny obrót obcymi środkami płatniczymi nie istniał. Oficjalny kurs wymiany dolara w państwowym Banku Pekao miał się nijak do faktycznej wartości pieniądza. A jednak do Polski przyjeżdżali obcokrajowcy i dowozili dolary, a także franki, marki i jeny – zatem trzeba było czeńdż many. Można tylko domniemywać, że Grobelny, człowiek, który miał do interesów łeb jak sklep, doskonale się ustawił w tym biznesie. Tak doskonale, że gdy tylko zostało zmienione prawo o handlu walutami, Grobelny założył legalny kantor. I zaraz potem całą sieć legalnych kantorów. Gdyby na tym poprzestał, byłby bogaty niczym Aleksander Gawronik i pewnie jak Gawronik żyłby we względnym spokoju. Ale nie poprzestał.

Duże czeńdż many

Spółka Dorchem, której właścicielem i prezesem był Lech Grobelny, istnieje do dziś. Ostatnia zmiana w KRS miała miejsce, wg informacji dostępnych publicznie, w 2013 roku, 6 lat po śmierci prezesa. Obecny zakres działalności: realizacja projektów budowlanych związanych ze wznoszeniem budynków. Dorchem sp. z o.o. została założona w 1988 roku jako podmiot trudniący się obrotem chemią do potrzeb fotograficznych. Po marcu 1989 w działalności pojawił się handel dewizami – to właśnie Dorchem był właścicielem sieci kantorów Grobelnego.

Jesienią 1989 roku dolar podrożał znacząco, kurs podskoczył do 15 tysięcy złotych. Grobelny, dysponując siecią kantorów, postanowił wpłynąć na notowania i zarobić. Wypowiadał się oficjalnie jako specjalista lepszy niż ówcześni bankowcy i finansiści, że kurs niedługo spadnie do 4300 zł. Kantory Dorchemu sprzedawały dolary po coraz niższych cenach i wstrzymywały skup. Z tego powodu ustawiały się do nich coraz dłuższe kolejki chętnych, by pozbyć się taniejącej waluty i zminimalizować straty. Prawdziwa panika wśród posiadaczy dolarów nastała, gdy kantory (a zaraz za nimi bardzo młoda, ale już całkiem poważna Gazeta Wyborcza) ogłosiły, że kurs następnego dnia będzie jeszcze niższy.

A następnego dnia kurs był wyższy, wynosił 8000 zł w skupie i 8100 zł w sprzedaży. Dorchem podnosił ceny, konkurencja też nie spała, kasy kantorów zapełniły się dewizami, kurs w końcu podniósł się do około 10.000 zł. Zysk brutto na jednym dolarze wyniósł 4500 zł. Okazało się też, że dziennikarz GW, niejaki Maciej S., naganiający histerię dewizową poprzez młode, silne medium, jest sowicie wynagradzany przez Grobelnego. Wyleciał z pracy. Ale z pełnym portfelem.

Bezpieczna Kasa Oszczędności

Jest oczywiście całkiem możliwe, że Lech Grobelny, zakładając BKO – jak potem twierdził – planował uczciwy biznes, bazując na prognozach zysków z obrotu walutą. Tłumaczył po latach, że niepowodzenie tego przedsięwzięcia wynikło z polityki Leszka Balcerowicza, zdławienia inflacji i końca spekulacji walutami. Przez wiele lat zresztą utrzymywał, że nie prowadził nielegalnej działalności, ponieważ nie udzielał kredytów ani nie świadczył żadnych innych usług, które mogą świadczyć banki. Jego spółka podpisywała po prostu kolejne umowy pożyczki środków od osób prywatnych, którym obiecywała w określonym czasie wypłacić określony zysk.

By Foma – Praca własna, CC BY-SA 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=6207852

Ten zysk przewyższał zyski oferowane przez instrumenty bankowe. Banki pod koniec 1989 roku oferowały lokaty od 21 aż do 180% w skali roku, dając sobie jednak możliwość płynnej zmiany oprocentowania w zależności od decyzji NBP. Grobelny w BKO gwarantował zysk z lokat a vista na poziomie 30%, a 300% w skali roku na lokacie dwuletniej. Jak słusznie zauważył jeden ze współczesnych świadków działania BKO, to była oferta spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, a nie wiarygodnej instytucji finansowej.

Ale każdy chciał być bogaty. Bajeczna, nierozsądna oferta przyciągała wbrew logice, ale trudno się dziwić klientom BKO – oni widzieli na własne oczy, jak kantory Grobelnego wyprzedawały za bezcen dolary, a każdy mógł je kupić i po kilku dniach wzbogacić się dwakroć. Wielu z nich mówiło sobie „ach, gdybym wtedy kupił, miałbym dziś mnóstwo pieniędzy” i szli do okienka Kasy, by złożyć w niej swoje oszczędności.

Przez kilka miesięcy do Kasy wpłynęło około 26 miliardów starych złotych od mniej więcej 10 tysięcy osób. Gdyby przeliczać to po denominacji, nie byłoby tego tak dużo – wypadłoby około 260 zł od osoby. Ale u progu okresu transformacji nie była to równowartość dzisiejszych 260 zł (wysokość nieco poniżej 1/4 dzisiejszej składki na ZUS) a 260 dolarów (ówczesny kurs dolara – ok. 10.000 zł). A to już była kwota odpowiadająca nawet 1-2 pensjom w budżetówce.

6 czerwca 1990 Lech Grobelny, wraz z kwotą 8 miliardów złotych (800 tys. dolarów wg ówczesnego kursu), wyjechał do Niemiec. Z tą kwotą w latach 90. można było w Stanach przeżyć 10 lat (najniższa stawka godzinowa ok. 4 dolary x 160/mc x 12 mc x 10 lat) lub po prostu pojechać tam i zacząć od zera. Grobelny jednak został w Niemczech i tam po 2 latach dał się aresztować. Gdy przewieziono go do Polski, BKO było już bankrutem, a syndyk, adwokat Henryk Dzido, wypłacił wierzycielom jakieś 10-15% wartości ich pieniędzy.

Odrażający, brudny, martwy

Właściwie od tego momentu nic się nie zgadza. Poczynając od zaginięcia prawie połowy zgromadzonych w Kasie wpłat, po oświadczenie Doroty Tietz, ówczesnej rzeczniczki Komendy Stołecznej Policji, informującej PAP o śmierci przedsiębiorcy. Żeby wyjaśnić, jak bardzo się nie zgadza, napiszemy tylko, że skoro Lech zabrał na wycieczkę do Niemiec 8 miliardów (wg innych danych nieco ponad 11), a w kasie zostało ich 7 (tyle Dzido wypłacił wierzycielom), to gdzie się podziało pozostałe ponad 10 (7?) miliardów złotych (milion dolarów)? A skoro trup twórcy BKO został znaleziony z gładką, czystą, zasklepioną raną kłutą zadaną szybko prosto w serce, to jak można było oświadczyć, że wykluczony jest tu udział osób trzecich?

O Lechu Grobelnym wiadomo, że to, co mówił sam o sobie, było właściwie nieweryfikowalne. Pływanie na statkach, handel bronią? Kobiety, wino, śpiew? Zarzuty, że Skarb Państwa jest mu winien 3 biliony złotych? Informacja, że „Szczur” ma zabić Jarosława Kaczyńskiego? A może to, że policja niemiecka wcale go nie zatrzymała, że to on sam zaczepił policjantów na stacji benzynowej i ubłagał, żeby go zaaresztowali? Grobelny mówił dużo i chętnie, z przyjemnością udzielał wywiadów mediom, nieproszony był gotów wydzierać się na ulicy i żeby wszyscy go zauważyli, chadzał po ulicach Warszawy w skarpetkach, rechocząc, że oto jego, aferzystę, Lech Wałęsa w skarpetkach puścił. Twierdził, że w Dorchemie zatrudniał ludzi z „miasta”, że układał się z mafiami, dogadywał z politykami i bankowcami. Miał – to wiadomo na pewno – dom, liczne nieruchomości, jachty, samochody. Wszystko przepadło.

Gdy z Niemiec odesłano go do Polski wydawał się być bankrutem. Został postawiony przed sądem za malwersację. Dostał 12 lat. Sędzia uzasadniał wyrok z mocą: „Gdyby w innym systemie prawnym, w osobnych procesach, rozpoznać roszczenia blisko 7 tys. pokrzywdzonych i sąd wymierzyłby najniższą karę trzech miesięcy, oskarżony zostałby skazany łącznie na 1725 lat”. Grobelny powiedział „nikt mnie nie złamie” i złożył apelację. W finezyjnej dżungli paragrafów był jak nosorożec: niezgrabny, niechlujny, nie do zatrzymania.

W areszcie, w którym przebywał przed pierwszą sprawą, oczywiście nikt nie wykazywał chęci, by dostarczyć mu sprzęt biurowy i komputer, których domagał się hałaśliwie. Grobelny nie zamierzał się podporządkować – siedząc w więzieniu, odkupił od swojej pełnomocniczki spółkę LeGro. Zgodnie z prawem, nawet w zakładzie penitencjarnym, miał prawo pracować na rzecz swojej firmy. Wychowawcy i strażnicy musieli pękać ze złości, ale do celi Grobelnego zostały wstawione: biurko, krzesło obrotowe, komputer. Grobelny napisał więc odwołanie. Sąd Apelacyjny uchylił wyrok i skierował sprawę do prokuratury. Prokuratura zaś nie wzbogaciła materiału dowodowego i poddała się. Grobelny odsiedział ponad 5 lat i w 2002 wyszedł oczyszczony z zarzutów. „Jestem niewinny” – zaśmiewał się i wystąpił o odszkodowanie za bezprawne uwięzienie.

W 2005 domagał się od Skarbu Państwa kwoty 16 milionów złotych tytułem odszkodowania za więzienie i zadośćuczynienia za aresztowanie. Tym razem nie zaśmiewał się – sąd odrzucił pozew.

Z czego na pewno żył Grobelny? Na pewno po prostu podnajmował swój pawilon, w którym kiedyś działało naprawdę niezłe studio fotograficzne, a sam mieszkał nad nim, w mieszkanku na pięterku. Wino, kobiety i śpiew – niechlujny nosorożec w starych szmatach żył z młodą kobietą, z którą miał córeczkę. Bardzo dużo pił. Partnerka zostawiła go dopiero pod koniec 2006 roku, mając dość picia i wrzasków o tym, komu to on sprawę wytoczy i co jeszcze pokaże. Prowadził też wciąż biznes – połączył LeGro z firmą Odzysk.

Odzysk zaprezentował w pańskim stylu – zwołał konferencję prasową, jej miejscem był wypalony barak po archiwum Dorchemu. Postawił stoliki i w dresie, powyciąganym t-shircie, boso i z flaszką w ręku dzielił czas na omawianie planów działalności, pociąganie z gwinta i poganianie kelnerów, obsługujących przedstawicieli mediów. Kelnerzy wynajęci z Marriotta, w smokingach, polewali wódeczkę. „Gdzie jest, kurwa, gorzała?” – pytał prezes, gdy w jakimś szkle brakło napojów.

Sceneria jak z tych najgorszych filmów ze Stevenem Seagalem.

(To jest tak złe, że poniżej prezentujemy lepsze dzieło.)**

Jednak pod malowniczym wizerunkiem żula z Targówka wciąż mieszkał biznesmen. Albo naciągacz, zależy jak spojrzeć. Odzysk zajmował się egzekucją sądową roszczeń – a to pracowników, którym od miesięcy nie płacił pracodawca, a to ubogiej kobiety, której mąż odmawiał alimentów. Grobelny sprawnie pisał wnioski i odwołania, wywołując konsternację na salach sądowych, gdy mizernie wyglądający ludzie wyciągali profesjonalnie przygotowane dokumenty. Wyrywał prowizję za odzyskanie pieniędzy, które należały się jako zapłata za usługę, od 5 do 15%. Jeden z klientów Grobelnego mówił później, że sprawa była ewidentna – jego firmie zapłata się należała. Ale to był 2001 rok, czasy, gdy przedsiębiorstwa płaciły, jak chciały i nawet stos wezwań przedsądowych nie przekonywał dłużników*. Nie zapłacimy – i co nam zrobicie?

Grobelny w tym, co robił, był diablo skuteczny. Pracował w warunkach, które lubił, ubierał się, jak chciał, pił, kiedy chciał – ale wciąż działał. Brak światła na schodach pawilonu tłumaczył tym, że nie ma zamiaru dawać komornikom majątku do egzekucji. Chlew mu nie przeszkadzał.

Przeszkadzał za to coraz bardziej jego partnerce. Ich dziewczynka rosła i kobieta nie chciała, by mała oglądała co dnia brud, niechlujstwo i słuchała wrzasków pijanego ojca. Wrzaski brzmiały często nierozsądnie – dotyczyły tajnych służb, rzekomo śledzących Grobelnego, spisków na jego życie, zemsty Lecha Wałęsy, zabójców czyhających za rogiem. Grobelny jednak nie zamykał się w kantorku nad pawilonem na Wysockiego ze swoimi pomysłami – z informacją, że na ówczesnego premiera, Jarosława Kaczyńskiego, szykowany jest zamach, zgłosił się na policję (w niektórych źródłach pojawia się informacja, że Grobelny zameldował o planowanym zamachu na prezydenta, Lecha Kaczyńskiego). Zaszumiało w mediach. Przypomniano sobie, że istniała Bezpieczna Kasa Oszczędności, że były procesy, ktoś zauważył, jak obecnie wygląda i zachowuje się słynny biznesmen. Ot, sensacyjka.

Małgorzata T., partnerka Grobelnego, miała tego wszystkiego dość, a najbardziej zapewne wszędzie obecnego alkoholu. Podobno Grobelnego widziano w różowym, damskim dresiku, pijanego, z nożem przebijającym kieszeń, gdy władował się na trening karate do pobliskiej szkoły. Podobno bredził, że ma dar jasnowidzenia. Podobno mówił językami, bliżej nieokreślonymi.

Po jej odejściu przedsiębiorca mieszkał już sam. Ona sama opowiadała, że był bardzo ostrożny, podejrzliwy nie zostawiał drzwi niezamkniętych, nie wpuszczał do mieszkania nieznanych osób.

No, a potem sąsiedzi wezwali policję, bo na oknie tańcował zdenerwowany kot i miauczał przejmująco. Otwarto drzwi i prócz kota znaleziono Lecha Grobelnego. Martwego.

Dzień dobry, przyszedłem popełnić pana samobójstwo

Zwłoki leżały w kanciapie przy Wysockiego od około tygodnia. Śmierć nastąpiła w wyniku pojedynczego ciosu w serce. Narzędzie zbrodni – prawdopodobne (nie jest na 100% pewne, czy śmiertelny cios zadano tym właśnie nożem) – trzymała w ręce ofiara. Obok walała się butelka wódki. W mieszkaniu panował nieład, ale śledczy nie stwierdzili śladów walki. Żelazne drzwi prowadzące z zewnątrz na schody do mieszkania były niezaryglowane – Małgorzata T. twierdziła, że było to bardzo dziwne i zupełnie niepodobne do jej byłego partnera.

A jednak pierwsze oświadczenie rzeczniczki KSP, dotyczące śmierci jednego z najgłośniejszych aferzystów okresu transformacji, było jasne i stanowcze: rana kłuta piersi, nie jest jasne, czy to morderstwo, policjanci wykluczają udział osób trzecich.

Źródło: https://www.money.pl/gospodarka/polityka/artykul/lech;grobelny;nie;zyje,93,0,234077.html

Jan Gołębiowski z Focusa, mimo że gdy tworzył ten tekst, to od 4 lat były znane ustalenia śledczych po śmierci biznesmena, obstawał, że choć śmierć Lecha nie była raczej planowanym samobójstwem (nie było listu pożegnalnego, nie było prób porządkowania swoich spraw), mogła być jednak przypadkową, samodzielnie sobie zadaną śmiercią. Wg Gołębiowskiego nie może być wykluczone, że przed śmiercią Grobelny eksperymentował, próbował być może uwolnić siedzącą w nim inną osobę (na skutek zaburzeń psychicznych, których doświadczał) lub prezentował być może komuś chwyty czy ciosy ze sztuk walki, którymi rzekomo się interesował.

Źródło: https://www.focus.pl/artykul/lech-grobelny-czlowiek-zagadka

Gdyby zaś przyjąć hipotezę o zabójstwie – jak pisze dalej Gołębiowski – to raczej było to przypadkowe, niezaplanowane zabójstwo, a cios zadał sprawca prawdopodobnie w obronie własnej, na skutek sytuacji konfliktowej, która zaszła między nim, a agresywną ofiarą. (Osoby zaciekawione tym całym wywodem odsyłam do artykułu, już wcześniej podlinkowanego w tym tekście – znajduje się on TUTAJ).

Ale w decyzji prokuratury (13.06.2008) o umorzeniu śledztwa z powodu niewykrycia sprawcy czytamy: „Rana zadana ofierze była śmiertelna, atak skierowano na najważniejszy punkt witalny człowieka, serce. Cios zadany celnie, bez tzw. „nadzabijania”, które jest wyrazem wysokich emocji lub silnych zaburzeń psychicznych. Brak ran defensywnych na ciele ofiary oznacza, iż atak był nagły i narzędzie zbrodni pojawiło się w rękach sprawcy dopiero w momencie ataku (…)”.

Matka Lecha, Adela, obstawała, że śmierć jej syna była na rękę wielu osobom, zapowiadała, że dowie się, kto go zabił. Adela jednak też już nie żyje. Janusz Szostak, dziennikarz śledczy, twierdził po latach, że Grobelny mu to wszystko kiedyś powiedział – że Cyganka wywróżyła mu karierę, potem utratę wszystkiego, samotność i śmierć z obcej ręki.

Odzysk ciężko dziś znaleźć w sieci. A Dorchem wciąż można. Dorchem – formalnie – działa. Panie prezesie, czy można do pana zadzwonić? Kto pana zabił? Gdzie są pieniądze?

* Autorka nie powołuje się w tym miejscu na żadne źródła. Powołuje się tylko na własne doświadczenie w biznesie.

** Mountain Dew nie zapłaciło Z3S za reklamę. Autorka ubolewa.